Een eeuwenoude kunstvorm die de wereld veroverde. ¡Ole!

Van alle culturele vormen die synoniem zijn met Spanje, is flamenco waarschijnlijk de meest bekende. Weinig mensen zijn zich niet bewust van de dans en gepassioneerd gezongen vocalen en het frenetische percussieve gitaarspel, de opvallende houdingen, de tegenstrijdige aura's van arrogantie en trots, pijn en spijt. Als kunstvorm die vele eeuwen oud is, heeft het een lange evolutie doorgemaakt en blijft het evolueren in meerdere richtingen, maar pas de laatste jaren is het alomtegenwoordig geworden. Er zijn eigenlijk meer flamenco academies in Japan dan in Spanje, en weinig grote wereldsteden zijn zonder een school. En toch, ondanks deze buitengewone penetratie in het publieke bewustzijn en zijn iconische kracht, is het een kunstvorm die de geheimen van zijn exacte oorsprong en betekenis verborgen heeft gehouden.

Gelukkig is flamenco een zichtbare en toegankelijke kunstvorm in het hedendaagse Spanje en Málaga biedt een goede selectie van locaties waar je het live kunt ervaren. Traditioneel was flamenco geen podiumkunst, en nog steeds zul je het waarschijnlijk bekijken in een setting die deels kleine cabarettheater en deels drankkroeg is. Over het algemeen betaal je een toegangsprijs voor een show die drankjes van een of andere soort omvat, en je kunt voor en na de show waarschijnlijk eten en drinken. Deze worden 'tablao' genoemd, de naam afgeleid van het woord voor de naakte planken waarop de dansers hun percussieve voetenwerk uitvoeren. De meer technisch getrainde klassieke flamencodansers kunnen in een meer conventionele theatervorm optreden, maar aangezien flamenco in wezen een improvisatiekunstvorm is, brengen de tablaos je dichter bij de ware geest ervan, zij het niet het hoogste niveau van dansen.

Hier is onze snelle gids voor de belangrijkste locaties en hun aanbod:

Tablao Los Amayas - Málaga heeft het geluk deze bekende familie uit de Sacromonte, het zigeunerhart van oud Granada, te verwelkomen, die een nieuw Tablao heeft opgericht in het centrum van de stad en jarenlange authentieke ervaring meebrengt naar hun professioneel geregisseerde shows.

Kelipé Centro de Arte Flamenco - Deze academie van ouderwetse improvisatie flamenco heeft een show van donderdag tot zaterdag waarbij ze docenten, studenten en hun muzikanten gebruiken om een show van pure geïmproviseerde flamenco met diepe zigeunerwortels te presenteren.

Museo Flamenco Juan Breva - Als je meer wilt dan alleen de show, biedt dit kleine en karaktervolle etablissement je een traditionele flamencobar, een beneden tablao en een bovenverdieping met een schrijn/museum voor de grote kunst en zijn beroemde beoefenaars. Shows zijn twee keer per week, controleer de locatie voor details.

Bodega El Pimpi - Deze beroemde bodega bar heeft een zeer informele flamencovoorstelling op woensdag, donderdag en vrijdagavond. De danser interacteert met het publiek met vermakelijke vertolkingen van klassieke flamencoliederen. Minder theatraal en meer geïmproviseerd en intiem.

El Gallo Ronco - deze traditionele flamenco taverne is voornamelijk een karaktervol restaurant dat Málaga gastronomische standaarden serveert met een kleine live flamencoshow. De grotere shows maken doorgaans geen gezellige eetgelegenheden, dus als dineren met een show jouw wens is, past dit meer bij jou.

Je kunt verschillende restaurants en 'tavernas flamencas' vinden die een diner en show aanbieden, waarbij ze onvermijdelijk een kleinere groep artiesten hebben dan de tablaos, misschien minder ervaren en minder zuivere flamenco, maar ze hebben wel de decoratie en styling en volledige restaurant service die de meeste tablaos niet zullen bieden. In een tablao betaal je voor de show, in een restaurant betaal je voor de maaltijd en de show komt meestal gratis of als onderdeel van een pakket.


De wortels van de flamenco

Terwijl het beeld van flamenco voor de meeste mensen primair bestaat uit een danser, met een gitarist, is het de stem en woorden van het klaaglied die het gitaarspel drijven en vormgeven, die het percussieve klappen dicteren en de dynamische expressie van de danser inspireren. De liederen zijn bijna altijd doordrenkt van verdriet, tragedie, onbeantwoorde passie, verlangen of religieuze extase en lijden. Een echte flamencovoorstelling heeft al deze vier elementen die om elkaar heen draaien in een symbiose van gepassioneerde teksten, dynamische bewegingen, muziek en percussie. Dus hoe, waar en wanneer is deze geweldige dramatische inspiratiebron ontstaan?

Sommigen zullen zeggen dat de enige ware flamenco wordt gedanst onder de zigeuners in hun eigen tablaos in hun barrios, bij hun bruiloften en doopfeesten. Er is geen twijfel dat als het niet voor het isolement en de continuïteit, en de marginalisatie en vervolging, van de Andalusische zigeunercultuur over de eeuwen heen was geweest, flamenco misschien nooit bij ons zou zijn gekomen zoals we het nu kennen. Terwijl het Engelse Morris dansen grotendeels een historische opleving is van een verloren volksvorm en de gemeenschappen en culturen die die dansen vormden zijn gehomogeniseerd en uitgewist door de industriële revolutie en de verstedelijking van de 19e en 20e eeuw, heeft flamenco zijn wortels in de zigeunergemeenschap van Spanje, die een onderscheidende culturele en etnische groep binnen de grotere bevolking blijft.

Dat wil niet zeggen dat de wortels van flamenco uniek zigeuners zijn. Vanwege de turbulente herovering van Spanje op het Moorse kalifaat en prinsdommen die eeuwen duurde, zijn de wortels van de muziek en dans duister, maar aanwijzingen wijzen zeker oostwaarts naar de Levant, Perzië en zelfs Pakistan, maar ook naar de Bedoeïenenstammen van Noord-Afrika, en mogelijk zelfs naar sub-Sahara Afrika. Er zijn opvallende overeenkomsten tussen de Kathak dansvorm uit Pakistan en de hedendaagse flamenco. Zeker de influx van Roma mensen via het Midden-Oosten en Noord-Afrika in de 15e eeuw creëerde nog een andere etnische onderklasse die werd vervolgd en gemarginaliseerd door de dominante Castiliaanse christenen. Terwijl de Joodse diaspora actief werd vervolgd en ofwel uitgeroeid of onderworpen aan katholieke hegemonie, en de Morisco bekeringen ofwel emigreerden of hun identiteit verloren, gingen de Roma-zigeuners in zekere zin op in en namen elementen van de Moorse cultuur van Spanje over. Ze vermengden het met wat ze naar het westen meenamen, maar werden niet onderworpen aan dezelfde pogroms en religieuze vervolging, dus droegen ze de zuiverste overlevende elementen van de 15e-eeuwse Mozarabische volkscultuur met zich mee naar de 19e eeuw. Tegen die tijd was flamencocultuur zeker een zigeunerfenomeen, een cultuur die hun marginalisatie en segregatie articuleerde in de klanken en bewegingen van een veel oudere bron. Toen werd flamenco mainstream, het vond zijn weg naar de bredere cultuur doordat artiesten geld konden verdienen met het uitvoeren van de muziek en dans in cafetaria's in het midden tot eind 19e eeuw. Het werd zo populair dat het een serieus theatervorm werd, met de opera flamenca die de boventoon voerde rond de eeuwwisseling. Uiteraard vertegenwoordigde dit een commercialisering van een tot dan toe niche volkskunst, maar het stelde de lat aanzienlijk hoger. Het duwde de techniek van de dans naar nieuwe hoogten, stelde een techniek en oeuvre vast dat verder ging dan het improvisatie, waardoor het een theatervak werd dat kon worden getraind en bestudeerd. Het zag de zessnarige Spaanse gitaar het dominante instrument worden, terwijl de wortels van de muziek lagen in de dubbelgesnaarde luiten die kenmerkend zijn voor de Maghreb en Perzië.

Flamenco is geweest, en blijft, een route voor arme maar getalenteerde zigeuners om te ontsnappen aan de getto's waarin ze grotendeels tot op de dag van vandaag gevangen zitten. De status van de zigeuner in de Spaanse samenleving is zeker meer geïntegreerd dan in het verleden, maar diepgaande systemische problemen van ongelijkheid en vooroordelen blijven bestaan, waardoor de muziek tot op de dag van vandaag een schreeuw is van de hardere kanten van het leven, ondanks alle professionalisering ervan, en het feit dat het, als kunstvorm, de wereld heeft veroverd.